De moord op president Kennedy, deel 6: Problemen rond Oswald’s alibi.
Leestijd: 7 minuten
Leeswijzer: De illustraties geven samen met de onderschriften de kern van dit verhaal
Dallas, vrijdag 22 november 1963 om half een
Op vrijdagmiddag om half één werd president Kennedy in Dallas vermoord. Terwijl hij achterin een auto zat werd hij door een aantal geweerschoten geraakt. Het was niet meteen duidelijk waar de schoten vandaan kwamen. Veel agenten renden een met gras begroeid heuveltje op (sindsdien bekend als “grassy knoll”) dat aan een parkeerplaats en een spoorwegemplacement grensde.
Al snel gingen er ook agenten het zes verdiepingen tellend Schoolboekengebouw binnen van waaruit geschoten zou zijn. Een aantal uitgeverijen van schoolboeken had hier hun boeken op de bovenste vier verdiepingen opgeslagen. Op de onderste verdiepingen hadden deze uitgeverijen hun kantoren. In totaal werkten er ongeveer 50 werknemers in het gebouw. Een deel van hen was ‘order filler’: zij liepen met bestellijsten de verdiepingen af om de gevraagde boeken bij elkaar te zoeken. Eén van hen was Lee Harvey Oswald, die daar sinds ruim een maand werkte.
Het gebouw werd al snel doorzocht en op de 5e verdieping vond men een half uur na de moord op Kennedy een door boekendozen omheinde plek (het ‘schuttersnest’) waar drie hulzen van geweerkogels lagen. Van daar uit, zo concludeerde men, was op president Kennedy geschoten. Even later vond men ook een geweer, verstopt tussen boekendozen. Een dag later stelde men vast dat het geweer eigendom was van Lee Harvey Oswald.
Marrion Baker op zoek naar de schutter in het Schoolboekengebouw
Motoragent Marrion Baker was de eerste agent die het Schoolboekengebouw binnen rende. Hij had duiven zien opvliegen van het dak van het gebouw, blijkbaar geschrokken van de schoten. Baker wilde naar het dak om te kijken of de schutter daar mogelijk nog zat. Daar was haast mee geboden en dus rende hij, samen met de manager, Roy Truly, dwars door het gebouw en vervolgens de trap op. En wie kwam hij op de eerste verdieping tegen? Uitgerekend, of all people, Lee Harvey Oswald, de eigenaar dus – naar later zou blijken – van het geweer dat men een uur later op de 5e verdieping zou vinden.
Oswald zou die middag (nadat hij was gearresteerd voor de moord op een agent, J.D. Tippit) tijdens het verhoor zeggen dat hij eerst in de ‘domino-room’ op de begane grond had gezeten om te lunchen. De dominoroom werd vooral gebruikt door gekleurde werknemers. We zitten tenslotte in Texas, waar de segregatie destijds nog volop werd toegepast. Vaak zaten de werknemers daar in de lunchpauze domino te spelen, vandaar de naam. Oswald zat daar ook altijd: hij moest van de segregatie niets hebben. Mede daarom was hij een bewonderaar van president Kennedy gezien diens beleid op het gebied van de burgerrechten.
Oswald was een einzelgänger, maakte geen contact met de anderen, maar zat in de dominoroom altijd de krant te lezen. Tijdens zijn verhoor zei Oswald dat hij naar de lunchoom op de 1e verdieping was gegaan om een flesje cola uit de automaat te halen. En net toen hij – volgens eigen zeggen – een flesje cola uit de automaat had gehaald, kwam Baker daar binnen stormen. Tijdens de verhoren die men Oswald afnam, vroeg men hem niet hoe hij in de lunchroom was gekomen. Men nam al meteen aan dat hij de dader was en dus via de trappen achter in het gebouw van de 5e verdieping naar beneden was gerend om enkele seconden eerder dan Baker en Truly in de lunchroom aan te komen.
Maar als Oswald werkelijk in de dominoroom had gezeten was het logisch dat hij de trap naast de hoofdingang van het gebouw had genomen. Die trap ging niet verder dan de eerste verdieping en via een lange gang (zie illustratie 2) kon hij in de lunchroom komen.
Het is dat agent Baker het gebouw binnen was gerend, op zoek naar de schutter, anders zou Oswald sowieso geen alibi hebben gehad. Zowel de dominoroom als de lunchroom waren rond half één verlaten: de meeste werknemers waren naar buiten gegaan om voor het gebouw naar de stoet auto’s met president Kennedy te kijken. Een aantal werknemers verkoos om vanuit de ramen aan de voorkant van het gebouw (uitziend op Elm Street) de stoet te bekijken. Niemand had Oswald rond die tijd gezien. Oswald zelf ging niet kijken en we weten niet waarom hij dat niet had gedaan: het werd hem tijdens de verhoren niet gevraagd.
Een kwestie van seconden
De Warren Commissie stelde door middel van een reconstructie vast dat Baker en Truly 75 seconden nodig hadden om de lunchroom te bereiken. De vraag is nu of Oswald via de trap, die ook Baker en Truly hadden gebruikt, vanaf de 5e verdieping eerder dan hen de eerste verdieping had kunnen bereiken. Als het hem langer dan 75 seconden zou hebben gekost, kan hij dus niet via de achtertrap in de lunchroom zijn gekomen: dan zou hij immers pas na Baker en Truly in de lunchroom zijn aangekomen. Beter gezegd: hij zou hen dan op de trap naar de tweede verdieping tegen zijn gekomen. Omdat hij in de lunchroom op de 1e verdieping werd aangetroffen, moet hij in dat geval de trap op de begane grond rechts naast de ingang van het gebouw hebben gebruikt. Maar dat zou betekenen dat hij een alibi had en dus onmogelijk de moordenaar van president Kennedy kon zijn geweest.
De Warren Commissie liet ook nagaan hoeveel tijd Oswald nodig zou hebben gehad om vanaf het raam van de vijfde verdieping (van waaruit op Kennedy zou zijn geschoten) in de lunchroom te komen. Zij kwam uit op een tijd variërend van 74 tot 78 seconden. Afgezet tegen de 75 seconden van Baker en Truly is het dus een kwestie van seconden. Maar volgens de Warren Commissie was er bij de reconstructie van Baker en Truly met een aantal vertragende factoren geen rekening gehouden. Daardoor zouden zij meer tijd nodig hebben gehad dan 75 seconden. Vandaar dat de Commissie stelde dat Oswald op tijd (d.w.z. eerder dan Baker en Truly) in de lunchroom had kunnen komen. En aangezien het zijn geweer was dat op de 5e verdieping werd gevonden, leek de oplossing voor de hand te liggen: Oswald was de dader.
Het alibi van Oswald en het onderzoek op de 5e verdieping
Toch is het de moeite waard beter naar de tijden te kijken die Baker en Truly en Oswald nodig hadden om in de lunchroom te komen. Hoe daar nu meer duidelijkheid in te krijgen? Flip de Mey heeft dat in 2013 geprobeerd, en hij laat duidelijk zien dat het geen eenvoudige zaak is. De tijden van Baker en Truly aan de ene kant, en die van Oswald aan de andere kant blijven ook in zijn reconstructies te dicht bij elkaar liggen om Oswald een alibi te kunnen geven.
Meer duidelijkheid kunnen we krijgen door de reconstructies die de Warren Commissie door een van haar medewerkers, David Belin, liet uitvoeren, kritisch te bekijken. Hadden Baker en Truly op 22 november echt meer tijd nodig dan 75 seconden, zoals de Commissie stelt? Dat is het onderwerp van blogs 11 en 12. En hoeveel tijd zou Oswald werkelijk nodig hebben gehad om van het raam op de 5e verdieping (van waaruit geschoten zou zijn) in de lunchroom op de 1e verdieping te komen? Hield de Commissie in haar reconstructie ook rekening met voor Oswald vertragende factoren? De 5e verdieping stond vol met zware boekendozen die mogelijk voor Oswald een hindernis vormden om snel weg te kunnen komen. Om dat te kunnen bepalen, hebben we antwoorden nodig op twee belangrijke vragen. Ten eerste: hoe gemakkelijk kon Oswald met het geweer in zijn hand uit zijn ‘schuttersnest’ te voorschijn komen? De tweede vraag luidt: kostte het hem veel tijd om het geweer te verstoppen? Met andere woorden: hoe zag de situatie op de 5e verdieping er om half één op vrijdagmiddag 22 november er uit? Mogelijk geeft het door de politie van Dallas verrichte onderzoek op de 5e verdieping hierover duidelijkheid: onderwerp van de volgende drie blogs.
Bronnen
Literatuur: Warren Report, p. 148-153; De Mey, Cold Case Kennedy (Tielt 2013) p. 336-362.
Verhoren in bijlagen Warren Report: Roy Truly (3H 212-241 – 24 maart 1964); Marrion Baker (3H 242-270 – 25 maart 1964).
Plan voor de volgende delen
- deel 7: Onderzoek door de politie van Dallas van de 5e verdieping van het Schoolboekenge-bouw, van 22 tot en met 25 november 1963. (geplande verschijningsdatum: augustus 2024)
- deel 8: Vervalste foto’s en de lotgevallen van drie geweerhulzen. (november 2024)
- deel 9: Vondst van het geweer op de 5e verdieping. (december 2024)
- deel 10: Reconstructie door de Warren Commissie van de tijd die het Baker en Truly gekost zou hebben om de lunchroom op de eerste verdieping te bereiken. (januari 2025)
- deel 11: Reconstructie van de werkelijke tijd die het Baker en Truly gekost moet hebben om de lunchroom op de eerste verdieping te bereiken. (februari 2025)
- deel 12: Reconstructie van de tijd die het Oswald gekost zou hebben om van de 5e verdieping in de lunchroom te komen.
- deel 13: Vondst van de papieren zak (waarin het geweer door Oswald vervoerd zou zijn) op de 5e verdieping.
- deel 14: Het ontbrekende uur: Oswald op het politiebureau te Dallas tussen 2 tot 3 uur op vrijdagmiddag 22 november 1963.
- deel 15: Ondervragingen van Oswald op 22, 23 en 24 november 1963.